Bài học khởi nghiệp từ Airbnb và Uber

Bước ngoặt đáng nhớ

Tháng 1/2009, Brian Chesky, Joe Gebbia và Nathan Blecharczyk - ba nhà sáng lập của website cho thuê phòng trực tuyến Airbedandbreakfast.com quyết định hòa vào dòng người đổ về thủ đô Washington dự buổi lễ nhậm chức của tổng thống Barack Obama. Dù đã vận hành một năm nhưng trang web của ba chàng trai vẫn chỉ tồn tại "le lói" với rất ít đơn hàng, nhưng họ vẫn rất lạc quan về dự án của mình. 

Nhìn thấy cơ hội khi hàng triệu lượt người tập trung về thủ đô để tận mắt nhìn thấy tổng thống trong dịp nhậm chức, các chàng trai trẻ tìm chỗ trọ giá rẻ trong thành phố và nỗ lực tìm khách thuê. Hàng ngày, ba người đi phát các tờ rơi giới thiệu website tại ga tàu điện Dupont Circle. Đêm về, họ đến gặp những chủ nhà có đăng ký cho thuê trên Airbed & Breakfast, trả lời hàng tá email từ những khách hàng khó tính.

Những nhà sáng lập của Airbnb (từ trái sang): Chesky, Gebbia và Blecharczyk. Ảnh: Bloomberg.

Vào ngày lễ nhậm chức, ba người dậy từ 3 giờ sáng để giành một chỗ có tầm nhìn tốt tại National Mall. Họ phải đi bộ 2 dặm đường để đến đó, mua vài cái nón và mặt nạ dọc đường. "Chúng tôi chỉ ngồi đó và cố gắng giữ ấm cơ thể. Đó là buổi sáng lạnh nhất đời tôi. Mọi người đều hò reo khi mặt trời ló dạng", Chesky, giám đốc điều hành startup Airbnd ngày nay nhớ lại.

Garrett Camp và Travis Kalanick cũng tham gia buổi lễ đó. Kalanick đã thuê một ngôi nhà xa xỉ gần Logan Circle. Nhưng phải mất vài dặm để di chuyển từ đó đến National Mall và không có taxi. Họ phải chạy bộ và khi vừa ngồi vào chỗ, mồ hôi trên người hai chàng trai bắt đầu đóng băng.

Khoảng khắc ấy, Camp cố gắng thu hút Kalanick về ý tưởng kinh doanh cho phép mọi người gọi xe bằng ứng dụng điện thoại. Một chiếc xe có thể được gọi đến, theo dõi, đánh giá thông qua điện thoại thông minh sẽ là giải pháp cho việc di chuyển xung quanh các thành phố lớn, nhất là vào các dịp quan trọng mang tầm vóc quốc gia.

Camp nói với Kalanick, khi đám đông đang hét to và chờ đợi giây phút gia đình tân tổng thống bước lên sân khấu: "Anh thấy không, ý tưởng này thật sự cần thiết". Camp thậm chí lúc này đã có tên cho dịch vụ mới ngay trong đầu là Uber.

Sau 9 năm, hai startup khởi nguồn từ những người vô danh ngồi trong đám đông ngày hôm đó đã thay đổi cuộc sống người dân thành phố một cách sâu sắc và nhanh chóng. Mặc dù sở hữu rất ít tài sản vật chất, nhưng giá trị hai doanh nghiệp đã lên đến 99 tỷ USD. Airbnd được xem như một trong những khách sạn lớn nhất trên thế giới với giá trị hiện tại 30 tỷ USD, tương đương thương hiệu Marriott International, dù không sở hữu bất kỳ phòng khách sạn nào. Trong khi đó Uber là dịch vụ gọi xe đứng đầu toàn cầu, được định giá 69 tỷ USD, nhiều hơn bất cứ công ty tư nhân nào khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ. 

Cả hai công ty cũng tạo ra những cuộc tranh cãi không ngừng tại mỗi thị trường xâm nhập. Các nhà phê bình đổ cho họ lỗi phá hủy các quy tắc cơ bản về việc làm, làm trầm trọng hơn nạn kẹt xe, làm xấu bộ mặt đô thị và gia tăng vấn nạn thiếu nhà ở.

Nỗ lực hiện thực hóa ý tưởng

Sau buổi sáng mùa xuân 2009, Airbnb vẫn còn rất nhỏ và gặp nhiều khó khăn. Chesky, Gebbia và Blecharczyk phải đối mặt với nhiều vấn đề nan giải cho một doanh nghiệp non trẻ. Họ cần nhiều khách hàng để thu hút các chủ nhà đăng rao thuê phòng trên website. Nhưng ngược lại muốn có khách hàng thuê họ lại phải có danh sách phòng cho thuê thật hấp dẫn. Vòng xoáy luẩn quẩn này khiến nhiều gia chủ tiềm năng từ chối chia sẻ ngôi nhà với người lạ trên Internet.

Các nhà đồng sáng lập phải đi bán những hộp ngũ cốc in hình và tên những ứng viên tổng thống thời đó. Trong khi Blecharczyk tập trung mã hóa hệ thống hoạt động tối ưu, Chesky và Gebbia cố gắng đẩy nhanh danh sách cho thuê bằng cách đến gặp bất cứ gia chủ nào tiềm năng tại New York, Las Vegas và Miami. Họ cũng gọi cho các công ty quản lý bất động sản để mời đăng tài sản trên website. Nhưng tất cả nỗ lực này dừng lại khi Chesky kết luận rằng nó không đúng với tinh thần của Airbnb rằng các chủ nhà mời khách du lịch đến nhà của họ và tạo điều kiện cho những trải nghiệm du lịch đích thực.

Blecharczyk quyết định viết lại trang web, sử dụng ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở mới gọi là Ruby on Rails. Anh đưa ra một hệ thống thanh toán toàn cầu linh hoạt cho phép Airbnb thu phí từ khách hàng và chuyển lại cho chủ nhà sau khi đã trừ đi phí hoa hồng. Vào cuối năm 2009, Blecharczyk còn dùng nhiều cách để "dụ" khách hàng của Craigslist - website đang có lượng truy cập cao hơn. Cụ thể những người vừa đăng cho thuê tài sản trên Craigslist sẽ lập tức nhận được email quảng cáo từ Airbnb.

Dave Gooden, một doanh nhân bất động sản online đã nhận ra sự bất thường này và thử đăng vài tin cho thuê giả trên Craigslist. Sau đó, ông viết một bài blog cho rằng Airbnb đã thiết lập hệ thống gởi thư rác đến những ai đăng ký trên Craigslist và kết tội hành động này là phi pháp.

Sau bài viết của Gooden, doanh nghiệp non trẻ của Chesky đối mặt với làn sóng tẩy chay và tìm cách thay đổi chiến thuật. Thay vì lôi kéo người dùng của Craigslist, công ty cho phép người dùng Airbnb đăng lại một phiên bản giới thiệu ngắn gọn trên Craigslist chỉ với một cái nhấn chuột. "Đó là một cách tiếp cận mới lạ. Không có trang web nào có cách tích hợp tài tình như vậy. Với chúng tôi, đó đã là thành công lớn", Blecharczyk nói. 

Airbnb gỡ bỏ công cụ này vào năm 2012 sau khi Craigslist lên tiếng phản đối. Nhưng chừng đó cũng đã đủ để họ kịp lôi kéo người dùng và khách hàng từ đối thủ. Công ty nỗ lực hoàn thiện thiết kế, khiến website dễ sử dụng, hình thức thanh toán linh hoạt, an toàn, xây dựng thêm ứng dụng trên điện thoại. Lượng đặt phòng trên Airbnb vượt hơn một triệu đêm vào tháng 2/2011. Chưa đầy một năm sau đó, con số này tăng lên 5 triệu. 

Rắc rối của Uber đến muộn hơn, gần 3 năm sau ngày Camp và Kalanick vừa thảo luận ý tưởng. Khi mới xuất hiện tại 6 thành phố của Mỹ, Uber bắt đầu vấp phải sự phản ứng của các tài xế taxi. Làn sóng phản đối này nhận sự ủng hộ từ Ron Linton, người đứng đầu Ủy ban taxi của thủ đô Washington. 

Một ngày đầu năm 2012, Linton tập hợp báo chí địa phương trước khách sạn Mayflower trên đại lộ Connecticut. Ông gọi một chiếc Uber từ khu vực gần Cleveland Park đến khách sạn, nơi 5 thanh tra viên đã chờ sẵn. Với sự chứng kiến của ba nhà báo, các viên chức tuyên phạt tài xế nọ 1.650 USD vì lái xe không phép, không có bảo hiểm và một loạt vi phạm khác. Sau đó, họ tạm giữ chiếc xe trong suốt ngày nghỉ lễ Martin Luther King Jr. Đứng trước truyền thông, Linton kết tội Uber đã xem thường các quy định của thành phố. 

Câu chuyện tranh chấp giữa Uber và taxi truyền thống gây chú ý đến chủ tịch Ủy ban Giao thông và Môi trường của Hội đồng thành phố, Mary Cheh. Bà tốt nghiệp Đại học Harvard và là đảng viên của Đảng Dân chủ. Mùa xuân năm ấy, bà đã gởi thư cho Linton và Ủy ban Taxi của thành phố, yêu cầu họ dừng cuộc chiến với Uber, bắt đầu tìm kiếm thoả thuận giữa các bên.

"Ngay cả khi Uber xuất hiện, tôi vẫn trong quá trình cố gắng thay đổi ngành công nghiệp taxi. Nó dường như vẫn còn mắc kẹt ở thế kỷ 20, thậm chí là 19", bà nói.

Cheh dành cả tuần để đàm phán với lãnh đạo Uber. Kết quả, hai bên đưa ra thỏa thuận hoạt động của startup mới là hợp pháp, nhưng phải có giá sàn cao hơn nhiều lần so với taxi truyền thống.

Từ San Francisco, Kalanick chưa bao giờ đồng ý với thỏa thuận này. Anh viết trên Twitter rằng đề nghị của Cheh là một "kế hoạch định giá" và cáo buộc nữ thành viên hội đồng thành phố "đang làm mọi thứ để bảo vệ ngành công nghiệp taxi". Kalanick còn gởi email đến hàng nghìn người sử dụng Uber tại thủ đô, phàn nàn rằng Hội đồng thành phố đang ngăn cản việc họ giảm giá vé và tăng tính tin cậy của dịch vụ.

"Mục đích của thỏa thuận là cố gắng bảo vệ ngành công nghiệp taxi vốn có nhiều kinh nghiệm trong việc gây ảnh hưởng đến các chính khách địa phương", ông viết có ý cáo buộc Cheh và đồng nghiệp của bà về tội tham nhũng. Sau đó, Kalanick cung cấp số điện thoại, địa chỉ email và Twitter của tất cả 12 thành viên Hội đồng thành phố, kêu gọi khách hàng lên tiếng.

Kalanick lúc đang học tại Trường Trung học Granada Hills, Los Angeles, năm 1994. Ảnh: Bloomberg.

Cheh rất ngạc nhiên trước phản ứng quyết liệt của người dân. Trong vòng 24h, các thành viên của Hội đồng thành phố nhận được 50.000 email và 37.000 tweet với hashtag #UberDCLove. Khi đến dự cuộc họp cuối cùng của mùa hè vào ngày 10/7, các đồng nghiệp của Cheh đều quay sang nhìn bà với ánh mắt bối rối và lo lắng. 

Đến ngày 4/12/2012, Đạo luật cho thuê xe công cộng sửa đổi được ban hành, thừa nhận tính pháp lý của dịch vụ gọi xe qua ứng dụng điện thoại. "Vấn đề chính là làm sao để những nhà quản lý tiếp thu sự tiến bộ của con người. Đó không phải là hội đồng thành phố hay chính phủ, mà thật ra là ngành công nghiệp đương thời thuyết phục họ như thế nào", Kalanick nói.

Nhiều năm qua, Chesky và Kalanick duy trì mối quan hệ đặc biệt. Cứ vài tháng, hai người lại có bữa ăn tối cùng nhau tại San Francisco. Đầu tiên chỉ có họ, sau đó có thêm các doanh nhân khác hoặc bạn gái, để bàn luận về thành công của hai công ty và kinh nghiệm chung trong việc đối đầu với các nhà làm luật.

"Tôi thấy chúng tôi học được rất nhiều khi nhìn vào nhau. Không có nhiều người trên thế giới mà bạn có thể chia sẻ vị trí của bạn", Chesky nói.

Ánh Thúy (theo Bloomberg)